3 Οκτωβρίου.
Εορτάζει η Αθήνα τον Πολιουχον της.
Τον σοφόν και μυστιπόλον Ιεράρχην της.
Δωροθέῳ Λειτουργῷ.
Ὁ θεῖος γνόφος ἐστὶ τὸ «ἀπρόσιτον φῶς», ἐν ᾧ κατοικεῖν ὁ Θεὸς λέγεται, καὶ ἀοράτῳ γε ὄντι διὰ τὴν ὑπερέχουσαν φανότητα καὶ ἀπροσίτῳ τῷ αὐτῷ δι᾿ ὑπερβολὴν ὑπερουσίου φωτοχυσίας.
Ἐν τούτῳ γίγνεται πᾶς ὁ Θεὸν γνῶναι καὶ ἰδεῖν ἀξιούμενος, αὐτῷ τῷ μὴ ὁρᾶν μηδὲ γινώσκειν· ἀληθῶς ἐν τῷ ὑπὲρ ὅρασιν καὶ γνῶσιν γιγνόμενος τοῦτο αὐτὸ γιγνώσκων, ὅτι μετὰ πάντα ἐστὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ νοητά, καὶ προφητικῶς ἐρῶν· «Ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἀπ᾿ ἐμοῦ, ἐκραταιώθη, οὐ μὴ δύνωμαι πρὸς αὐτήν».
Ἐν τούτῳ γίγνεται πᾶς ὁ Θεὸν γνῶναι καὶ ἰδεῖν ἀξιούμενος, αὐτῷ τῷ μὴ ὁρᾶν μηδὲ γινώσκειν· ἀληθῶς ἐν τῷ ὑπὲρ ὅρασιν καὶ γνῶσιν γιγνόμενος τοῦτο αὐτὸ γιγνώσκων, ὅτι μετὰ πάντα ἐστὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ νοητά, καὶ προφητικῶς ἐρῶν· «Ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἀπ᾿ ἐμοῦ, ἐκραταιώθη, οὐ μὴ δύνωμαι πρὸς αὐτήν».
Ὥσπερ οὖν καὶ ὁ θεῖος Παῦλος ἐγνωκέναι τὸν Θεὸν λέγεται, γνοὺς αὐτὸν ὑπὲρ πᾶσαν ὄντα νόησιν καὶ γνῶσιν, διὸ καὶ ἀνεξιχνιάστους εἶναι τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ φησι καὶ «ἀνεξερεύνητα τὰ κρίματα αὐτοῦ» καὶ ἀνεκδιηγήτους τὰς δωρεὰς αὐτοῦ καὶ τὴν εἰρήνην αὐτοῦ ὑπερέχουσαν «πάντα νοῦν», ὡς εὑρηκὼς τὸν ὑπὲρ πάντα καὶ τοῦτο ὑπὲρ νόησιν ἐγνωκώς, ὅτι πάντων ἐστὶν ἐπέκεινα πάντων αἴτιος ὤν.
Ἔτσι, λοιπὸν, ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἀξιώνεται νὰ προσεγγίση τὸν ὑπερούσιο Θεὸ μέσα ἀπὸ μία ἄφατη ταπείνωση καὶ συντριβὴ καὶ τὴν συνακόλουθη παραίτηση ἀπ᾿ τὸ νὰ βλέπη ἢ νὰ γνωρίζη, εἰσέρχεται πλέον μέσα στὸ περιβάλλον τῆς ὑπερκοσμίου πραγματικότητος, ὅπου πρυτανεύει ὁ Θεός, ποὺ εἶναι πέρα ἀπὸ κάθε γνώση καὶ ἀπὸ κάθε ὄραση, καὶ συνειδητοποιεῖ αὐτὸ ἀκριβῶς, ὅτι μετὰ ἀπὸ ὅλα τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ νοητὰ ὑπάρχει ὁ Θεός, ἀλλὰ ἀξιώνεται νὰ εὑρίσκεται καὶ ὁ ἴδιος μέσα στην έκπαγλη παρουσία Του, καὶ μὲ τὰ λόγια τῆς Ἁγίας Γραφῆς κραυγάζει ἀγαπητικῶς· «εἶναι ἀπίστευτη, εἶναι ὑπερθαύμαστη ἡ γνώση σου Κύριε μέσα μου. Εἶναι τόσο δυνατὴ καὶ συνταρακτική, ποὺ δὲν μπορῶ νὰ τὴν ἀντέξω2.
Ἔτσι ἀκριβῶς καὶ ὁ θεῖος ἀπόστολος Παῦλος ἐγνώρισε τὸν Θεόν, ὅπως ἀναφέρει ἡ Καινὴ Διαθήκη, συναντῶντας Αὐτὸν καὶ μετέχοντας Αὐτοῦ, πῶς; συνειδητοποιῶντας ὅτι εἶναι πέρα ἀπὸ κάθε νόηση καὶ ἀπὸ κάθε γνώση3. Γι᾿ αὐτὸ καὶ λέει ὅτι εἶναι ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ Αὐτοῦ, οἱ δρόμοι ποὺ ὁδηγοῦν σ᾿ Αὐτὸν καὶ οἱ τρόποι μὲ τοὺς ὁποίους Αὐτὸς ἐνεργεῖ καὶ ἀνεξερεύνητες οἱ βουλὲς καὶ ὅλα ὅσα ῥυθμίζει γιὰ τὴ ζωὴ μας4 καὶ ἀνέκφραστες οἱ δωρεὲς τῆς ἀγαθότητός Του5. Καὶ ἡ εἰρήνη ποὺ χαρίζει ξεπερνάει κάθε σύλληψη τοῦ νοῦ6. Καὶ τὰ λέγει αὐτὰ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὡς ἄνθρωπος χαρισματικός, ποὺ εὑρῆκε ὄντως Ἐκεῖνον ποὺ ὑπάρχει πάνω καὶ πέρα ἀπὸ ὅλα καὶ γνώρισε Ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος βρίσκεται πάνω καὶ πέρα ἀπὸ κάθε γνώση. Διότι ἀπὸ ὅλους καὶ ὅλα εἶναι ξεχωριστὸς καὶ ἀνώτερος καὶ συνάμα ὁ δημιουργὸς καὶ ὁ αἴτιος τῆς ὑπάρξεως ὅλων Παντοκράτωρ Θεός.
1. Α’Τιμ στ’16 ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν, φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον, ὃν εἶδεν οὐδεὶς ἀνθρώπων οὐδὲ ἰδεῖν δύναται· ᾧ τιμὴ καὶ κράτος αἰώνιον· ἀμήν.
2.ΨΑΛΜΟΣ 138 (Μασ. 139)
6 ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ· ἐκραταιώθη, οὐ μὴ δύνωμαι πρὸς αὐτήν.
3.Β’Κορ ιβ’2-4 οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ πρὸ ἐτῶν δεκατεσσάρων· εἴτε ἐν σώματι οὐκ οἶδα, εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ Θεὸς οἶδεν· ἁρπαγέντα τὸν τοιοῦτον ἕως τρίτου οὐρανοῦ. καὶ οἶδα τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον· εἴτε ἐν σώματι εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ Θεὸς οἶδεν· ὅτι ἡρπάγη εἰς τὸν παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι.
4.Ρωμ ια’33 ῏Ω βάθος πλούτου καὶ σοφίας καὶ γνώσεως Θεοῦ! ὡς ἀνεξερεύνητα τὰ κρίματα αὐτοῦ καὶ ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ!
5.Α’Κορ β’9 ἀλλὰ καθὼς γέγραπται, ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ οἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπουν οὐκ ἀνέβη, ἃ ἠτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν.
6.Φιλιπ δ’7 καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ.
Το γεγονός ότι αναφέρεται ονομαστικά από τον Ευαγγελιστή Λουκά στις Πράξεις του υποδεικνύει ότι πρόκειται για αξιόλογη προσωπικότητα και για γυναίκα από ευγενή οικογένεια και με υψηλή κοινωνική θέση. Επίσης, το όνομα της δεν είναι ελληνικό, παρά εξηλληνισμένος τύπος του ιουδαϊκού ονόματος «Θαμάρ», που σημαίνει ότι δεν ήτανε Ελληνίδα αλλά κάποια Ιουδαία μέτοικος στην Αθήνα.
Ἀπολυτίκιον
Η ΑΓΙΑ ΔΑΜΑΡΙΣ
Η Αγία Δάμαρις είναι η πρώτη Αθηναία, που μαζί με τον άγιο Διονύσιο Αρεοπαγίτη ( 3 Οκτωβρίου) πίστεψαν στο κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου το 52 μ.Χ. Το όνομά της αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων: «Τινὲς δὲ ἄνδρες κολληθέντες αὐτῷ ἐπίστευσαν, ἐν οἷς καὶ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης καὶ γυνὴ ὀνόματι Δάμαρις καὶ ἕτεροι σὺν αὐτοῖς». (Πράξ. ιζ΄ 34).
Το γεγονός ότι αναφέρεται ονομαστικά από τον Ευαγγελιστή Λουκά στις Πράξεις του υποδεικνύει ότι πρόκειται για αξιόλογη προσωπικότητα και για γυναίκα από ευγενή οικογένεια και με υψηλή κοινωνική θέση. Επίσης, το όνομα της δεν είναι ελληνικό, παρά εξηλληνισμένος τύπος του ιουδαϊκού ονόματος «Θαμάρ», που σημαίνει ότι δεν ήτανε Ελληνίδα αλλά κάποια Ιουδαία μέτοικος στην Αθήνα.Είναι γεγονός ότι η χριστιανική κοινότητα των Αθηνών, αρχικά τουλάχιστον, στα χρόνια του Αποστόλου Παύλου, μόλις και διατηρούνταν ανάμεσα στον ειδωλολατρικό κόσμο των Αθηνών. Και είναι και πάλι γεγονός ότι ο Απόστολος Παύλος ουδέποτε επισκέφτηκε ξανά την Εκκλησία των Αθηνών. Ωστόσο η Εκκλησία με επίσκοπο το Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, τον όποιο κατέστησε ο ίδιος ο Παύλος, εξακολουθούσε να υπάρχει και με τον καιρό να αναπτύσσεται. Σ' αυτόν συνέβαλε και η Δάμαρις.
Ήταν μια ιεραποστολική ψυχή η Αθηναία αυτή γυναίκα. Και ασκούσε την ιερή αυτή διακονία παντού, ιδιαίτερα ανάμεσα στον γυναικείο κόσμο. Και την ασκούσε με αμείωτο ζήλο και παλμό. Μαθήτρια του Αποστόλου Παύλου η Δάμαρις, μοχθούσε καθημερινά, όπως και ο Διδάσκαλος της, κηρύττοντας με όποιο τρόπο μπορούσε το ευαγγέλιο του Χριστού. Εξάλλου είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάθε φορά που ο μεγάλος Απόστολος επισκεπτόταν την Εκκλησία της Κορίνθου, εκείνη πήγαινε σε συνάντησή του, για να γυρίζει στην Αθήνα πιο δυνατή και πιο φλογερή στην διακονία της.
Σημείωση: Μερικοί συναξαριστές αναφέρουν την μνήμη της στις 2 Οκτωβρίου.
Ἀπολυτίκιον
Ήχος δ'. Ταχύ προκατάλαβε.
Του Παύλου ως ήκουσας, δημηγορούντος σοφώς, έδέξω το κήρυγμα, της ευσεβείας θερμώς, Κυρίω πιστεύσασα .Όθεν ή εν Αθήναις, Εκκλησία τιμά σε, Δάμαρις μακαρία, ως θεράπαιναν θείαν, Χριστώ οικειουμένην, τούς σε μακαρίζοντας.
Κοντάκιον
Ήχος δ . Έπεφάνης σήμερον.
Το Του του Παύλου ρήμασι καταυγασθείσα, των Χριστώ προσέδραμες, και την χρηστότητα αυτού, βίω άμέμπτω έδόξασας, εν ταις Αθήναις θεόσοφε Δάμαρις.
Μεγαλυνάριον
Πίστιν δεξαμένη την του Χριστού, Δάμαρις Αγία, έλαμπρύνθης θείω φωτί, και τού θείου Παύλου συνόμιλος φανείσα, συν τούτω των άφθαρτων, γερών ηξίωσαι.
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΡΟΥΣΤΙΚΟΣ & ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
Οι Άγιοι Ρουστίκος και Ελευθέριος υπήρξαν μαθητές του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Ο μεν πρώτος ήταν Ιερέας ο δε δεύτερος διάκονος. Ίσως μάλιστα να ήταν και Αθηναίοι. Μαρτύρησαν δια ξίφους μαζί με τον Άγιο Διονύσιο, κατά τον επί Δομετιανού διωγμό (81 - 96 μ.Χ.).
